İSG İşyeri Ortam Ölçümleri

İş Güvenliği Kanunu kapsamında çıkan “İş Hijyeni Ölçüm Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik” gereği işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ortam ölçümü, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlamakla yükümlüdür. Bakanlık denetimlerinde veya ana firmanın denetimlerinde işyeri çalışma ortamı hakkında T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı (İSGÜM)’den yetkili İş hijyeni laboratuvarı tarafından verilen ortam ölçüm raporu istenilmektedir.

Ortam Ölçümü Nedir?

Ortam Ölçümü, çalışma ortamındaki potansiyel soyut veya somut tehlikelerin yetkili kişilerce profesyonel ekipmanlarla ölçümlenerek tespit edilen risklere karşı önlem almak için yapılan çalışmalardır.

Bu ölçümler uluslararası kabul görmüş kuruluşlar (OSHA, NİOSH) ve standartlar çerçevesinde yetkilendirilmiş İSG ölçüm laboratuvarlarınca yapılmaktadır. Bu standartların karşıladığı makine ve ekipmanlar yardımıyla alınan numuneler laboratuvarlarda birtakım test veya analiz programlarından geçerek sınır değerlerle karşılaştırılır.

Talep edilirse firmaya özgü haritalama, istenilen noktalarda bölgesel analiz yapılmakta ve iş yeri hakkında yüksek hassasiyetli ayrıntılı raporlar hazırlanmaktadır.

Ortam Ölçümleri Nelerdir?

İSG kapsamında ortam ölçümü ve kişisel maruziyet ölçümü olarak 2 stratejide ölçüm yapılabilir.

Bir takım riskler gözle görünür veya anlaşılır şekilde fark ediliyor olabilir fakat maruziyet seviyelerinin tespit edilmesi, gerekli önlemlerin daha sağlıklı alınmasına yardımcı olur.

Gürültü, Toz veya Kimyasal maruziyet, meslek hastalıklarına yakalanma riski kuvvetle muhtemel olduğundan; sınır değerleri aşan kişi veya bölümlerde maruziyeti kabul edilebilir seviyelere çekmek ve gerekli tetkikleri yaparak gözetim altında tutulması gereklidir.

Önemle belirtmek gerekir ki; kişisel maruziyet ölçümleri, ilgili yönetmelikteki sınır değer karşılaştırmasına göre yapılır fakat ortam ölçümleri için böyle bir kıyaslama yapılamayacağını hatırlatmak gerekir. Ortam için sadece bilgi amaçlı ölçümleme yapılacağından maruziyet kapsamında olmayacaktır, haliyle yönetmelikteki sınır değer karşılaştırmasına girilemez.

Ortam Ölçümleri Kaç Yılda Bir Yapılır?

Zamanla çalışma ortamı ve riskler de değişeceği için ölçüm sonuçlarının da revize edilmesi gerekir. Risk değerlendirmesine paralel olarak iş yeri ortam ölçümlerinin, çok tehlikeli sektörlerde iki yılda; tehlikeli sektörlerde dört yılda; az tehlikeli sektörlerde ise altı yılda bir yenilenmesi tavsiye edilir.

Ortam ölçümlerinin kanun, yönetmelik ve standartlar nezdinde belirlenen bir aralığı yoktur.  Ortam ölçümleri periyodu nedir, kaç yılda bir yapılır? sorusuna cevaben; kişisel maruziyet ölçümlerinin ve ölçülecek noktaların hangi parametrelerde yapılacağını ve kararını Risk Değerlendirmesi Ekibi, İş Güvenliği Uzmanı ve İş Yeri Hekimi’nin vermesi gerekir. Düzenli denetimlere giren veya ana firma tarafından yükümlülüğü bulunan iş yerlerinde yılda bir yapılması tavsiye edilir.

Ortam Ölçümleri Geçerlilik Süresi, Sıklığı ve Periyodu

Ortam Ölçümü geçerlilik süresi ve ortam ölçümü yenileme süresi hakkında iş güvenliği uzmanlarına önerilecek bazı hususlar vardır. İş yerlerinde kapasite artışı, iş yeri taşınması veya yer değişikliği, risk değerlendirmesi yapılması noktasında ölçümlerin tekrarlanması beklenir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği‘nin 16. maddesine göre çalışma ortamının gözetimi, İş güvenliği uzmanınca; sağlık gözetimi verileri kaydedilerek işverene yıllık değerlendirme raporu hazırlanır. Diğer bir değişle iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ve iş yeri hekimi risk değerlendirmesi yaparken ortam ölçümü tekrarlanmasına gerek görürlerse bu ölçümler yapılmalı veya tekrarlanmalıdır. 

İşveren, gerekli ortam ölçümü, test ve analizlerini risk değerlendirmesine bağlı olarak yaptırır. İşyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel maruziyetlerde farklılık oluştuğunda, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi halinde iş hijyeni ölçümleri test ve analizleri tekrarlanır.

Ortam Ölçümleri Neden Yapılır ve Yapılmalıdır?

İşverenler, çalışma ortamında bulunan çalışanların termal konfor, gürültü ve titreşim risk değerlendirmelerini, çalışma ortamı ve ortamda bulunan çalışanların sağlığını ölçümlemek ve gerekli kontrolleri T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca yetkili ölçüm laboratuvarlarına yaptırmakla yükümlüdür.

Yurt içi ve yurt dışı denetleyici kurumlar, iş yerinde tehlikeli duruma yol açabilecek gürültü, kimyasal, termal konfor, aydınlatma, manyetik gibi fiziksel risk etmenlerinin bağımsız akredite kurumlar tarafından tespit edilip raporlanmasını talep eder. İş Hijyeni Ölçümleri ile birlikte iş ekipmanlarının (kompresör, hava tankı, vinç, forkift, transpalet vs.)  işlevsel ve düzgün çalıştığının testlerinin, periyodik kontrol ve muayenelerinin tam olması istenir.

Ortam ölçümleri, sadece bakanlık denetimleri veya müfettiş yoklamalarından başarıyla geçmek için değil; çalışanlarımıza, zamanlarının büyük bir çoğunluğunu geçirdikleri çalışma ortamındaki riskleri ortadan kaldırıp sağlıklı, güvenli ve konforlu bir iş deneyimi sunmak için yapılmalıdır.

İşçi sağlığı amacıyla belirtilen, kanunen yapılma yükümlülüğü olan ortam ölçümleri, işvereni oluşabilecek kazalardan, cezalardan ve kazanın yükümlülüğünden de kurtarmış olacaktır.

30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu‘nun 10 uncu maddesine göre işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Ortam Ölçümleri yapan firmalar İSGÜM den Yeterlik veya Ön yeterlilik belgesi olmak zorundadır. Yetkili İSG Laboratuvarları dışında verilen raporlar geçersizdir.

Ortam Ölçümleri Yönetmeliği ve Mevzuat

Ortam ölçümleri yönetmelik hakkında ilgili mevzuat maddeleri aşağıdaki gibidir:

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanuna göre risk değerlendirme raporlarının oluşturulmasında işyeri ortam ölçümleri büyük önem arz etmektedir. Ortam ölçümleri ve maruziyet ölçümleri periyodu konusunda yıllık değerlendirme planlarında neler olduğunu iş güvenliği uzmanının bağlı olduğu risk değerlendirme ekibince karar verilmektedir. 

Ortam ölçümlerinin nasıl yapıldığı belirlenmiş olan standartlara göre Türkak Akreditasyonuna sahip ve çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı onaylı yetkili firmalar ile yapılmalıdır. Türkak tarafından iş hijyeni laboratuvarı olma koşuluyla ilgiliortam ölçümleri ile işyerlerinin risk altında olup olmadığının periyodik süreli ölçümlerle kontrolü sağlanması tavsiye edilir. Ortam ölçümleri yönetmelik konusunu mevzuatta inceleyecek olursak;

İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analiz Laboratuvarları Hakkında Yönetmelik‘in 5. maddesine göre:

MADDE 5 – (1) – a) Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla risk değerlendirmesi gerçekleştirilirken ve yenilenirken gerekli görülen hallerde fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlike kaynaklarının varlığını ortam ve kişisel maruziyet ölçüm, test ve analiziyle tespit eder.

Yönetmeliğin tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

İlgili Mevzuat: Tozla Mücadele Yönetmeliği

Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 05.11.2013/28812

Maruziyetin Belirlenmesi:

a) Risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda,

b) İşyerinde çalışanların toz maruziyetinin bulunduğu koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda,

Ölçüm Adı:

Solunabilir Toz Maruziyeti Ölçümleri, Ortam Toz Ölçümleri, Toplam Toz Ölçümleri

İlgili Mevzuat: Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:12.08.2013/28733

Maruziyetin Belirlenmesi:

Ortam Ölçüm Hizmetleri aşağıdaki hallerde tekrarlanacaktır.

1. a) Risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda,
2. b) İşyerinde çalışanların kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda

Ölçüm Adı:

Gaz Ölçümleri veya uçucu organik bileşik, VOC ölçümleri, kimyasal ölçümleri

İlgili Mevzuat: Çalışanların Titreşim İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik

Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı: 22.08.2013/28743

Maruziyetin Belirlenmesi:

Ortam Ölçüm Hizmetleri aşağıdaki hallerde tekrarlanacaktır.

1. a) Risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gereken durumlarda

Ölçüm Adı:

El-Kol Titreşimi Ölçümleri, Tüm Vücut Titreşimi Ölçümleri

Ortam Ölçümleri Fiyatları

Ortam ölçümleri fiyatları; Standart, Metot ve Deney Kapsamı:

a) Ortam ölçümleri fiyatları ve Kimyasal ölçümleri fiyat birim maddesinde belirtilen iş yeri havasında dedektör tüp ile Anlık Gaz Ölçümünü kapsamaktadır. Bu ölçüm türü için ölçülen her bir kimyasal başına için tek bir birim fiyat ücreti esas alınır. Farklı noktalarda talep edilen ölçüm için ek fiyatlandırmaya tabidir.

b) Titreşim ölçüm fiyatları birim ücret tablosunun maddesinde belirtilen El Kol Titreşimi Kişisel Maruziyet Ölçümleri TS EN ISO 5349-1, TS EN ISO 5349-2 metoduna göre yapılacaktır.

c) Toz ölçüm fiyat listesinin tabloda belirlenen toz numunesi gravimetrik metot ve alma değerlendirme, MDHS 14/3 metoduna göre yapılacaktır.

d) Kimyasal Gaz ölçüm fiyat tablosunun belirtilen işletme ortamında bulunan uçucu organik bileşik ölçümü VOC ölçümü (Benzen, Toluen, Etilbenzen, Ozon, Karbokdioksit, Karbonmonoksit, Formaldehit, Ksilen, Fosken, Hidrojen Florür, Azotoksit, Azotdioksit  örneklemesi belirlenen noktada 4 örneklemle gerçekleşir. Ölçüm, ASTM 4490-96 standardı metot ve analizini kapsamaktadır.

e) Titreşim ölçüm fiyat birim tablosununda belirtildiği üzere tüm vücut titreşimi kişisel maruziyet testleri, TS ISO 2631–2 metoduna göre yapılacaktır

f) Kişisel Gürültü maruziyet ölçüm birim fiyatı listesinin görüldüğü gibi gürültü ölçüm fiyatı, görev tabanlı ölçüm, iş tabanlı ölçüm ve tüm gün süreli ölçüm stratejileri kullanılarak gürültü maruziyet değerlendirmelerinin Lex 8 saati kapsayacak şekilde planlanır. Kişisel Gürültü Maruziyeti Ölçümleri TS EN ISO 9612, TS EN ISO 2607 metoduna göre yürütülecektir.

g) Termal konfor ölçüm fiyatları TS EN ISO 7730 ve TS EN ISO 27243 standardı kapsamında belirlenen noktada 1 saatlik gerek görülürse; ısıl baskı ölçümü için WBGT hesaplamasına geçilir.

h) Aydınlatma ölçüm fiyatları birim fiyat tablosunda belirtildiği şekilde ücretlendirilir, belirlenen noktalarda ölçüm anlık okuma ile standart değerler ile karşılaştırılır. Aydınlatma ölçümünde COHSR-928-1-IPG-039 standardına göre ölçüm yapılır.