Toz Ölçümünün Yasal Zorunluluğu Mevcut Mudur?
1. 05.11.2013 tarihli ve 28812 sayılı resmi gazetede Tozla Mücadele Yönetmeliği yayınlanmıştır.
2. 20.6.2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren işyerlerinde; çalışanların yaptıkları işlerden dolayı toz maruziyetinin olabileceği durumlarda uygulanır.
6331 sayılı İSG önetmeliğinde; tozla mücadele birimi kurulması zorunlu hale gelmiştir.
3. İşveren, her türlü tozun meydana geldiği işyerlerinde 20.8.2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik’e göre toz ölçümleri yaptırmalıdır.
4. İşveren, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve 29.12.2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.
5. 20.7.2013 tarihli ve 28713 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu örneğine göre sağlık gözetimi yapılır.
6. İşveren, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 16 ve 17 nci maddelerinde ve 15.5.2013 tarihli ve 28648 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtilen hususlar saklı kalmak kaydıyla çalışanların ve temsilcilerinin eğitim ve bilgilendirilmelerini sağlar.
Toz Ne Demektir?
İşyeri ortam havasına yayılan veya yayılma potansiyeli olan parçacıklar toz olarak tanımlanır.
Atmosfer içerisinde katı halde bulunan maddelerin (partiküllerin) tanecik boyutlarının 300 mikrondan küçük olması durumunda toz ismini alırlar.
Neden İşyerimde Toz Ölçümü Yaptırmalıyım?
- Çalışanların görüş sahasını azaltır,
- Çalışanları ciddi anlamda rahatsız eder,
- İş randımanını düşürür,
- Meslek hastalıklarına sebep olur.
- Akciğer meslek hastalıkları (pnömokonyozlar) zehirli tozların, kan dolaşımı ile organizmaya geçmesi durumunda mesleksel zehirlenme, kanser ya da allerji olayları ortaya çıkabilir.
Ne Sıklıkta Toz Ölçümü Yaptırmalıyım?
İşveren, iş hijyeni ölçüm, test ve analizlerini risk değerlendirmesine bağlı olarak yaptırır. İşyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel maruziyetlerde farklılık oluştuğunda, işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi halinde iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri tekrarlanır.
Nerelerde Toz Ölçümü Yapılabilir?
Maden, Döküm ve diğer metalurjik faaliyetler, Gemi İnşa, Cam, seramik, taş obje üretimi, Kimya ve ilaç endüstrisi, Tarım Gıda endüstrisi, Ağaç endüstrisi
Hangi İşlemlerde Daha Çok Toz Maruziyeti Oluşabilir?
Kesme, zımparalama,taşlama, işleme, parlatma, kumlama vb mekanik işlemler
Tozları Nasıl Sınıflandırabiliriz?
1. Fibrojenik Tozlar
2. Kanserojen Tozlar
3. Zehirli Tozlar
4. Radyoaktif Tozlar
5. Patlayıcı Tozlar
6. Az zararlı tozlar
Fibrojenik Tozlar (Solunum sistemine zararlı olanlar); Silis(kuvars), Silkatlar (asbest, talk, mika), Berilyum Cevheri, Kalay Cevheri, Bazı demir cevherleri, Kömür (antrasit, bitümlü kömür)
Kansorejen Tozlar; Radyum, Asbest
Zehirli Tozlar (organ ve dokularda toksik etki); Berilyum, Arsenik, Kurşun, Uranyum, Radyum, Antimuan, Manganez, Tungsten, Nikel, Gümüş cevherleri
Radyoaktif Tozlar (α ve β ışınları nedeniyle zararlı olanlar); Uranyum, Radyum, Toryum cevherleri
Patlayıcı Tozlar (Havada süspansiyon halindeyken yanabilenler); Metalik Tozlar(magnezyum, alüminyum, çinko, kalay, demir), Kömür (Bitümlü kömür ve linyit), Piritli Cevherler, Organik Tozlar, Az zararlı tozlar, Jips, Kaolen, Kalker
Toz Ölçümü Metot Ve Standartları Nelerdir?
- İç Ortam Havasında Toplam Toz Ölçümü: Işık Saçılması Metodu; TS 2361:1976
- Dozimetrik Toz Ölçümü: Gravimetrik Metot; TS 2361:1976
- Ortamda Toz Örnekleme Ölçümleri : EPA Metot 17:2000; TS EN 13649:2003
- Çöken Toz Ölçümleri: TS 2341:1976
- Toz Ölçümü-Gravimetrik Metot-Optik Yansıtma Metodu: TS 2361; MDHS 96
- PM 10 Ölçümü- Gravimetrik Metot: TS EN 12341
- Çöken Toz Ölçümleri: TS 2342
Toz Ölçümünde Kullanılan Temel Aletler Nelerdir?
- Konimetre
- Filtreli aletler
- Gravimetre
- Isısal çökeltici
- Tindalometre
- Elektrostatik Presipitatör
- Radyasyon Dedektörü
Gravimetrik Ölçüm Nasıl Yapılmaktadır?
Bu toz ölçümünde alet 8 saat devamlı numune alabilir. Akü ile enerji sağlanan bir motorun çalıştırdığı küçük bir pompa dakikada 2.5 litre havayı emer. 6 mikrondan büyük toz tanecikleri kanalların dibine çökerler. 6 mikrondan küçük olanlar filtre üzerine toplanırlar. İlk başta boş olarak tartısı yapılan filtre
numune alma işlemi bittikten sonra tekrar tartım alınır. Aradaki farktan ve yine alet tarafından otomatik kaydedilmiş aletten geçen hava miktarından havadaki toz konsantrasyonu mg/m olarak hesap edilir. Kişisel toz ölçümü ve ortam toz ölçümü yapılmalıdır.
Gravimetrik Ölçümde Temel Basamaklar Şöyledir:
1. Örneklenecek Toz Türünün Belirlenmesi Ve Uygun Metot Seçim
2. Uygun Ekipman Seçimi
3. Filtre Hazırlama , Tartım
4. Doğrulama
5. Numune Alma Çalışmaları
6. Ölçüm Öncesi Formlar
7. Saha Kayıt Formları Ve Raporlama
1. Gravimetrik Toz Ölçümde Metot Seçimi;
- HSE / MDHS 14/3 Ortam Ölçümü-Kişisel Maruziyet Solunabilir/Toplam Toz Ölçümü
- NIOSH NMAM 0500 Total Kişisel Maruziyet Toplam Toz Ölçümü
- NIOSH NMAM 0600 Kişisel Maruziyet Solanbilir toz Ölçümü
- ASTM D 4532 Kişisel Maruziyet Solunabilir Toz Ölçümü
2. Ekipman Temini;
Pompa, numune alma başlığı, akış hızı doğrulama cihazları, filtre vb.
3. Yaygın Kullanılan Filtre Türleri;
Yaygın kullanılan filtre türleri: pvc, teflon, selüloz, cam fiber, polikarbonat vb.
4. Numune Alma, Örnekleme Başlığı Ve Pompa;
Tüm maruziyet Sınır Değerleri şahsi örnekleme esasına dayalıdır. Şahsi Örnekleme Solunum Bölgesinden yapılır.
Tartım Prosedürü Nasıl Olmaktadır?
Filtreler ölçümden önce ve ölçümden sonra 24 saat boyunca şartlandırmaya bırakılır.Tartım odasında bekletilerek sıcaklık ve nem dengesi sağlanır.
Tartımdan önce terazinin dengede olduğundan emin olunur. Tartım yapılacak kasedin üstü temizlenir.Etalon setle tartım öncesi doğrulamalar yapılır. Şartlanması tamamlanan filtrelerin tartımı yapılarak dara ağırlıkları kaydedilir. Filtreler etiketlenmiş petri kaplarının içerisinde taşınarak ölçüm başlangıcına kadar temiz bir şekilde muhafaza edilir.
İşyerinde Gravimetrik Ölçüm Uygulaması Nasıl Yapılır?
1. Ölçüm öncesi işyeri yetkilileri ile ölçüm yapılacak tesis gezilir, tesiste yapılması düşünülen ölçümler ve ölçüm noktaları konusu kesinleştirilir.
2. Örnekleme yapılacak çalışanlar seçilir.
3. Kişisel toz maruziyetinin doğru hesaplanabilmesi için başlık; çalışan kişinin göğüs üstü bölgesinde, soluk bölgesine 30 cm’den daha yakın konumlandırılır. Pompa ve bağlantılar sağlam olacak şekilde sabitlenir.
4. Örnekleme pompası kullanılan örnekleme başlığına uygun olarak (IOM başlık için çekiş debisi 2 litre/dakikadır. Siklon başlık için 1,7 litre/dakikadır.) ±0,1 litre/dakika hassasiyetle sabit akışta çalıştırılır. Örnekleme, çalışanın çalışma saati süresince devam eder.
5. Örnekleme boyunca periyodik aralıklarla ara kontroller gerçekleştirilir. Bu kontrollerde başlık konumunu, cihazın çalışma ve debi durumunu kontrol edilir ve uygunluğunun devamı sağlanır.
6. Ölçüm sonunda pompa çekişi durdurulur.
7. Cihaz dikkatli bir biçimde çalışan üzerinden alınır.
8. Başlık içerisindeki filtrenin toz kaybının önlenmesi için koruyucu başlığı takılarak taşıma çantasına alınır.
9. Örnekleme başlığı yerden 1,5 m yükekte (baş hizası), engellerden, hava akımlarından ve rüzgardan etkilenmeyecek şekilde konumlandırılır.
10. Filtereler laboratuvar ortamında başlık içerisinden dikkatlice çıkarılır. Bu işlem sırasında filtrenin toz kaybetmemesi, el ile temas etmemesi ve yırtılmamasına özen gösterilir.
11. Filtreler, tartım ortam koşullarında 24 saat şartlandırılır.
12. Şartlanması tamamlanan filtrelerin tartımı gerçekleştirilir.
13. Akış hızı ayarları tozsuz ortamda yapılmalıdır.
14. Ölçüm yapılan ortamın sıcaklık , basıncı ve nem ölçülmeli gereken akış hızı düzeltmesi yapılmalıdır.
15. Numune alma öncesinde ve sonrasında akış hızları kalibratör ile ölçülür.
16. Gravimetrik Metot ile yapılan örneklemelerde; İlk tartım ve son tartım sonucu filtrelerdeki ağırlık artışı hesaplanır. Ölçüm süresi ve örnekleme debisi kullanılarak toplam konsantrasyon bulunur.
TOZ MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ TABLOSU
Maddenin Adı |
CAS No (1) |
Toplam Toz Miktarı TWA/ZAOD (mg/m3) (2) |
Solunabilir Toz Miktarı TWA/ZAOD (mg/m3) (2) |
Alfa-alumina |
1344-28-1 |
15 |
5 |
Aluminyum Metal |
7429-90-5 |
15 |
5 |
Amonyum sülfamat |
7773-06-0 |
15 |
5 |
Bakır tozu |
7440-50-8 |
|
1 |
Baryum sülfat |
7727-43-7 |
15 |
5 |
Benomil |
17804-35-2 |
15 |
5 |
Bizmut tellurit |
1304-82-1 |
15 |
5 |
Bor oksit |
1303-86-2 |
15 |
|
2-Chloro-6 (trichloromethyl) pyridine |
1929-82-4 |
15 |
5 |
Çinko oksit |
1314-13-2 |
15 |
5 |
Çinko siterat |
557-05-1 |
15 |
5 |
Clopidol |
2971-90-6 |
15 |
5 |
Disiklopentadien demir |
102-54-5 |
15 |
5 |
Pentaeritritol |
115-77-5 |
15 |
5 |
Pikloram |
1918-02-1 |
15 |
5 |
Paris alçısı |
26499-65-0 |
15 |
5 |
Platinyum ( Pt) Çözünebilir tuzları |
7440-06-4 |
|
0.002 |
Portland çimentosu |
65997-15-1 |
15 |
5 |
Rouge (Demir III- oksit) |
|
15 |
5 |
Sakkaroz |
57-50-1 |
15 |
5 |
Selüloz(kağıt tozu) |
9004-34-6 |
15 |
5 |
Silikon |
7440-21-3 |
15 |
5 |
Silikon karbür |
409-21-2 |
15 |
5 |
|
Tahıl (yulaf, buğday, arpa…) |
|
10 |
|
Tantal, metal ve oksit toz |
7440-25-7 |
|
5 |
Tellüryum ve bileşikleri (Te olarak) |
13494-80-9 |
0.1 |
|
Temephos ( O,O′-(thiodi-4,1-phenylene) bis(O,O-dimethyl phosphorothioate) |
3383-96-8 |
15 |
5 |
4,4´-Tiyobis (6-tert Butil-m-kresol) |
96-69-5 |
15 |
5 |
Titanyum dioksit |
13463-67-7 |
15 |
|
Vanadyum (V2O5 toz olarak) |
1314-62-1 |
0.5
|
|
Zımpara |
12415-34-8 |
15 |
5 |