Aydınlatma Ölçümü İle Alakalı Yasal Mevzuat Var Mıdır?
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 27 Temmuz 2013 tarihinde 28720 sayılı GENEL AYDINLATMA YÖNETMELİK’i yayınlamıştır. Bu yönetmelik, 14 Mart 2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun geçici 6 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından 17 Temmuz 2013 tarihinde 28710 sayılı İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK’i yayınlamıştır. EK-1 de yer alan AYDINLATMA ile ilgili yasal mevzuat bulunmaktadır.
İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013 standardı esas alınır. TS EN 12464 -1 Işık Aydınlatma Çalışma Yerlerinin Aydınlatılması (Kapalı çalışma alanları)’dır.
Aydınlatma Ölçümü Yönetmelik
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK EK1
Madde 22 – İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013; TS EN 12464-1.2011: 2012; standartları esas alınır.
Madde 23 – Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.
Madde 24 – Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ
EK – IV Yapı Alanları İçin Asgari Sağlık Ve Güvenlik Şartları
Çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması
40– Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılmasında aşağıdaki hususlara uyulur:
a) Yapı işlerinin gündüz yapılması esastır, çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak aydınlatılır. Gece çalışılmasının gerekli veya zorunlu olduğu çalışmalarda veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni aydınlatma sağlanır, gerekli hallerde darbeye karşı korumalı taşınabilir aydınlatma araçları kullanılır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını engellemeyecek şekilde seçilir.
b) Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak özellikte olur ve uygun şekilde yerleştirilir.
c) Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulundurulur.
İşyerlerinde Aydınlatma Neden Yapılmaktadır?
İşyerlerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında, görsel işlerin kolaylıkla yapılmasında ve uygun bir görüş alanı oluşturulmasında önemlidir.
Doğru Aydınlatma Bana Ya Da İşyerime Ne Kazandırır?
- Güvenli çalışma ortamı sağlar.
- İşyerindeki tehlikelerin görünür kılınmasını sağlar.
- Çalışanın kendini iyi hissetmesi, moralinin yüksek olması ve yorgunluk hissetmemesi gibi biyolojik ve psikolojik etkileri bulunmaktadır.
- İş verimini etkiler.
- Yapılan işlerde tüm detayın görülebilmesini sağlar.
- İşyerinde yapılan hata oranlarının azaltılmasını sağlar.
- İş kazalarının önlemede büyük bir etkisi bulunmaktadır.
Aydınlatmada Temel Esaslar Nedir?
Mümkün olukça gün ışığından faydalanmaktır.
Mümkün olmadığı durumlarda aydınlatma kriterlerine uygun bir yapay aydınlatma sistemi kurulmalıdır. Gün ışığı ve yapay aydınlatma sistemlerinin birlikte, dengeli olarak kullanılması uygulanabilirlik açısından en uygun çözümdür.
İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yada gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır.
Çalışma yerleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.
Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.
Tanımlar
- Aydınlatma Şiddeti (Illuminance):
Bir yüzeye düşen ışık miktarına aydınlatma şiddeti denir. Aydınlatma şiddetinin birimi lükstür.
Aydınlatma şiddeti açık havada gündüzleri 2.000-100.000 lüks arasında, geceleri ise 50-500 lüks arasında değişmektedir.
- Lüminesans:
Lüminesans bir yüzey tarafından yansıyan ya da emilen ışık miktarıdır.Birimi Kandela (cd) / m2 ’dir.
Duvarlar, mobilya ve diğer nesnelerde görünen ışık bu yüzeylerin yansıtma ve absorbe etme özelliğine bağlıdır.
- Yansıtma oranı:
Farklı yüzeyler gelen ışığı farklı büyüklülerde absorbe eder. Koyu renk bir yüzey açık renk bir yüzeye göre daha fazla ışık absorbe eder, yani daha az ışık yansıtır. Yansıtma oranı yansıyan ışığın gelen ışığa oranıdır.
Aydınlık şiddeti ve lüminesans değerleri ile yansıtma oranı hesaplanabilir.
- Doğrudan ve Dolaylı Aydınlatma:
Doğrudan aydınlatma; bir yüzeyin bir kaynaktan düz bir hat üzerinde gelen ışık ışınları ile aydınlatılmasıdır. Çok yüksek lüminesans gözde kamaşma yaratır, rahatsızlık vericidir.
Doğrudan aydınlatma işyerlerinde özellikle kalite kontrol işleri gibi işler için kullanılmaktadır.
Dolaylı aydınlatma; ışık akısının en az %90’nını tavana veya duvarlara dağıtan ve bu yüzeylerden geri yansıyan ışık ile aydınlatmadır. Enerji verimliliği açısından duvarları ve tavanın açık renklere boyanmış olması gerekmektedir.
- Göz Kamaşması:
Göz kamaşması doğrudan (dolaysız) veya yansıyarak (dolaylı) gelen ışıktan kaynaklanabilir. Dolaysız göz kamaşması ışık kaynağına direkt bakıldığında oluşur ve yapılan görsel çalışma önemli ölçüde olumsuz olarak etkilenir.
- Işığın Renk Sıcaklığı:
Işığın renk sıcaklığı, bir ışık kaynağından yayılan görünür ışıktır.
Işığın renk sıcaklığı sıcak, orta ve soğuk olarak 3’e ayrılmaktadır.
Sıcak ışık daha fazla kırmızı ışık bileşenlerinden oluşmaktadır ve birçok insan tarafından huzurlu ve konforlu bulunmaktadır.
Orta ışık daha az kırmızı ışık bileşenlerinden oluşmakta ve daha soğuk ve beyaz görünmektedir.
Soğuk ışık en az kırmızı ışık bileşeni içeren ışıktır ve 1000 lüksün altında çok soğuk ve rahatsız edici gözükmektedir.
- Renk Yansıtma:
Bir lambanın renk yansıtma indeksi çevrenin, nesnelerin ve insan derisinin ne kadar doğal ve doğru bir şekilde betimlendiğini göstermektedir. Renk yansıtma indeksinin mümkün olan en yüksek değeri 100’dür ve renk yansıtma kalitesi azaldıkça azalmaktadır.
- Gün ışığı:
Güneşli bir günde açık havada aydınlatma şiddeti 100.000 lüks, gölgede ise 10.000 lüks olmaktadır.
Gün ışığı yapay aydınlatmaya göre daha iyi renk yansıtmaya sahiptir. Gün ışığının seviyesi ve gün içinde değiştiğinden çalışanları canlandırıcı bir etkisi vardır. Ayrıca gün ışığından kaynaklanan doğrudan göz kamaşması yapay ışığa göre daha az rahatsız edicidir.
İşyerlerinde Aydınlatmanın Uygun Bir Şekilde Sağlanıp Sağlanmadığının Belirlenmesi İçin Ne Yapılır?
- Çalışma alanındaki aydınlatma şiddeti seviyesi,
- Çalışma alanında bulunan parlak yüzeylerin dağılımı,
- İş ekipmanlarının ve çalışan nesnelerin büyüklüğü,
- İşyeri ortamında bulunan nesnelerden ışığın ne kadar yansıdığı,
- İşyerindeki nesneler ve çevresindeki alan/arka plan arasındaki kontrast oranı